Skifte av ståstad

Eg har hatt nokre interessante og lærerike månader i Brussel. Det har vore eit privilegium å sitje nær maktapparatet og følgje utviklinga i det europeiske samarbeidet.
Det er påfallande at når den regionale kommissæren summerer utfordringane i åra framover, ja, så samsvarar det med mi oppleving også frå fylket: Energi, demografi, klima.

Rett nok har det første punktet motsett forteikn – for oss er energi ei moglegheit som kan hjelpe både oss og andre, medan vi aukande grad vil bli påverka av dei to dei to siste utfordringane.

Det har vore givande å sjå 27 land som dagleg arbeider med å etablere felles mål, utvikle prosessar med siktemål konsensus for så å ende opp i ei ulik evne til gjennomføring. Balansen mellom parlament og ministerråd med ein noko svekka kommisjon, er krevjande og lærerik.

For oss som har valt ei anna tilknytingsform, er det greitt å vite at vi er den nest størst som fiskeleverandør og på 3. plass når det gjeld gass.

Det var overraskande for meg å oppleve kor mange prosjekt fylket vårt deltek i saman med EU. Eg har registrert 35 prosjekt av ulik storleik. 27 av desse finn vi på ulike skular i fylket. Det er gjort eit godt arbeid med å få særleg vidaregåande skular til å delta i internasjonalt arbeid. I tillegg finn vi 5 innan miljø, 2 innan kultur og eitt innan IKT. Denne utvekslinga av kompetanse tener minst to føremål – faktisk læring i fag og auka kulturelt samkvem.

Når 73 % av avgjerdene innan EU påverkar direkte kommunesektoren i Norge, så er det godt å kunne få med seg at det er eit sterkt engasjement innan KS Sogn og Fjordane om i større grad å prøve å komme i forkant av avgjerdsprosessar slik at dei reelt kan få påverke.

For eller i mot EU? Spørsmålet kjem stadig når du kjem heim. Men det blokkerer for det som er vesentleg: 27 statar i Europa har funne eit fellesskap. Vi har valt ei anna tilknytingsform. Vi må påverke avgjerdene fordi dei påverkar oss. Det er vanskelegare når du er utanfor fellesskapet, men det er valet vi har gjort.

Eit gammalt ord seier at ståstaden pregar utsikta. Brussel har vore ein spennande ståstad, nå skifter eg tilbake til Norge. Slettes ikkje noko dårleg land å bu i under finanskrisa.

Takk til dei som har følgt meg i bloggtilværet.

EU-kommisjonen og Norge

Kommisjonen i EU kan best samanliknast med den norske sentraladministrasjonen. Dei utarbeidar framlegg for Europa-parlamentet og dei skriv ut direktiv. Framlegga med lover og tiltak kjem så opp til drøfting og Parlamentetet skal etter kvart også bli samde med ministerrådet. Det betyr at sakene ofte tek seg nokre rundturar. Det er eit interessant maktspel der Parlamentet har fått ei stadig sterkare rolle i høve kommisjonen. Men der ministerrådet også markerer seg sterkare.

Det fører ofte til at vedtaka blir smidd til kompromiss og omforeina løysingar. Det er ikkje heilt lett for EØS-landet Norge å komme i ettertid og hevde at vi vil ha eit anna resultat.

Det er 27 personar som styrer kommisjonen – ein frå kvart medlemsland. Truleg ein krevjande konstruksjon med ulike kulturar som skal arbeide og stå fram saman. Dei har kring 11 000 årlege møte der 23 språk skal ha si oversetjing. I tillegg er det inne ei rad med ekspertar frå andre land. Berre frå Norge er det til dømes inne tre personar som ekspertar på bruk av IKT.
Kommisjonen er på kring 32 000 menneske. 3000 av desse arbeidar som tolkar. Administrasjonen er av storleik tilsvarande ein middels stor by i Europa. Dei skal tene felleskapet til 550 millionar menneske.

Departement og sentraladministrasjonen i Norge hadde for eit snautt år sia 19 052 tilsette. Tala kan slett ikkje samanliknast direkte, men i Norge er det 4,8 millionar innbyggjarar.

IKT og organisering

Korleis kan IKT-politikken komme høgare på den politiske dagsordenen i Norge?

I samtalar eg har hatt med folk innan EU-systemet, var det to svar som gjekk att: For mange departement held i deler av politikken og det offentlege må samarbeide nært med næringslivet.

Vi har ein aktiv og pågåande IT-ministar. Engelskmennene ser det likevel i større samanheng: Lord Steven Carter er ministar både for IT, Telecom og Broadcasting. Ei spennande og oppdatert samansetting.

I Norge er Broadcasting Kulturdepartementet sitt område medan Telecom er det Samferdselsdepartementet som styrer. I tillegg har Næringsdepartementet sine domene. Og over det heile ligg Finansdepartementet. Virtuell organisering kan det
knapt kallast.

For oss som brukarar opplever vi eit mangfald innan IT, media og tele der områda er samanvevde. Mobiltelefonen er eitt døme der dei tre områda finn kvarandre, PC både heime og på jobb eit anna. Dei tekniske løysingane gir nye føresetnader og bruksområde.

Og vi kan undrast: Kor høyrer td mobil- og web-tv til – regelverket for kringkasting eller samferdsel? Vi får informasjon gjennom stadig fleire media. Dei finn kvar andre teknisk, men betyr det noko at dei ikkje finn kvarandre organisatorisk?

Ja, i det minste ville det som er felles kome høgare på dagsorden – fordi det vart venta at ein også i politikkutforming ser samanhengar.

Og så det andre svaret: Det offentlege må samarbeide nært med næringslivet.

Ein observatør hevda at næringslivet her er betre støtta enn heime. Tenkjesettet i Norge er gjerne, blir det hevda, at næringslivet gjer det bra og klarar seg på eiga hand. Det fører igjen til at vi resonnerer – korleis skal staten utnytte web 2.0 medan det i EU blir tenkt – korleis kan web 2.0 skape jobbar?

Kanskje han har eit poeng her. Vi ser at det over tid har vore vanskeleg å få engasjement i Norges Forskingsråd når det gjeld bruk av IKT. Men vi ser også at kommunikasjonen kring IKT og næringsliv ikkje er hektisk. I desse krisetider skulle kanskje IKT vore kopla opp mot forsking og innovasjon. Eit betre samspel mellom aktørar frå det offentlege og private kan vere eitt av svara.

I 1974 hadde eg ein kollega som hadde den gilde tittelen holkortsjef. Da var det vanskeleg å tenkje seg at eg kunne sitje ved ein PC i Brussel og leggje inn denne bloggen sjølv.

Verktøyet har hatt ei rivande utvikling. IKT er i seg sjølv grensesprengande. Det fortener å komme høgt på den politiske dagsordenen. Organisasjon kan vere eitt verkemiddel.

Kanskje ein tur til England kunne gjere susen?

USA og EU

Det var stort å høyre den nyvalde presidenten i USA leggje fram sin dagorden for ei ny verd. Eit retorisk meistarverk, men samstundes ein open og inkluderande tale som synte eit annleis USA. Og ein president som streka under – yes, we can! Det var emosjonelt sterkt å høyre og sjå den afro-amerikanske presidenten, det var inspirerande å sjå demonstrasjonen av overlevering av makt etter frie val og det var godt å høyre eit Amerika som inviterte til kontakt.

I ei bok som den nederlandske journalisten Geert Mak har skrive om Europa i det 20. århundre, drøftar han den europeiske draumen opp mot det USA står for. Dei mest opplagde føderale oppgåvene som forsvar, utanrikspolitkk ligg direkte og tydeleg hos den sentrale regjeringa medan delstatane har vidtrekkande autonomi i dei fleste andre spørsmål. California har i dag t.d. ein heilt annan miljøpolitkk enn Texas.

I Europa er det stikk motsett, hevdar han Her er det nettopp på detaljområdet det er kome altfor mange reglar medan samarbeidet i opplagtre fellssspørsmål som forsvar og eintydig utanrikspolitkk er på begynnarstadiet. Nettopp grunnlaget for ein føderalstat - budsjettansvaret, utanrikspolitikken og militærmakta, ligg i EU framleis hos nasjonalstatane.

Mak skreiv denne boka i 2003 og har ajourført den noko sommaren 2007.

EU har i dag 27 medlemsland og måler seg ofte mot USA. Og sjølv om dei neppe blir ein føderalnasjon, er det likevel endringar i gong som syner ei tinærming i måten å tenkje på. Unionen veit at dei har eit legitimitetsproblem og leitar febrilsk etter løysingar. Eitt av trekka er at kommisjonen er svekka i høve Parlamentet. Dei skal igjen samspele med ministarrådet. Målet er å komme bort frå ein detaljstyrande union.

Derfor er også felles forsvars- og utanrikspolitkk høgt på dagsordenen, men vanskeleg å ta ned. Derfor ønskjer EU å vere fremst i saker som td klima og energi, men har store indre spenningar. Derfor er felles innsats for å løyse finanskrisa vesentleg, men landa er ulike og regjeringane har varierande politiske plattformar.

Det er nok langt fram før vi kan sitje fjetra føre fjernsynet og sjå innsetjinga av ein europeisk president. Unionen har bygt ned motsetndene I Europa etter den siste verdskrigen. Den har gitt felles reglar og vore ein økonomisk suksess.

President Barack Obama vil finne mange å snakke med i Europa. Men han møter ikkje ein føderasjon.

Europa mot 2020

Komissæren for regional politikk, Danuta Hübner, grublar over korleis regionalpolitikken skal utviklast etter 2013. Ho er ikkje åleine om det. Også utfordringane som ho set opp er til å dra kjensel på:

Klima
Demografi
Energi

Finanskrisa må ikkje føre til at vi misser fokus, la ho til.
Det blir synt at medan aust-vest skilnaden er openberr når det gjeld økonomi, er det nord-sør ein finn ulikskapen når det gjeld sårbarheit. Klima-endringane vil slå mest ut i sør, men gjennomgåande vil høg vasstand vere eit problem for kystområde og ved nærleik til elvar. Men det er også stor otte for at temperatur-stiginga i sør vil slå negativt ut både i høve landbruk og turisme.

Ein tredel av Europa vil vere prega av nedgang i folketalet. Kjenneteikna er gjerne relativt låg inntekt, høg arbeidsløyse og mange sysselsette i dei ”utgåande næringane”. Kommisæren peikar på at i slike område er det relativt få unge og gjerne regionar med lågt vekstpotensiale. Endeleg viser ho til at slike område også har problem med å finansiere lokal infrastruktur – også breiband – noko som gjer ulikskapen stadig større.

Dei regionale skilnadene innan energi vart karakterisert som svært store. På den negative sida nemnde ho land som Italia, Hellas og Polen. Det siste landet vart det hevda nytta 90 % kol.
Når komissæren oppsummerte, var det særleg Spania, Italia, Hellas og Romania som ho meinte hadde dei største problema.

Tilsvaret til EU er eit nytt konsept som dei kallar regional samhørighet. Det handlar om å utvikle ein framtidig regionalpolitikk bygt på fellesskap. Frå kommisæren si side, vart det vektlagt ei integrert tilnærming der forvaltningsnivå og sektorar spelar på lag.Det betyr at sektorpolitkken må svekkast til fordel for meir på-tvers tenking. Ho meinte også at utbygging av infrastruktur i rurale område var ei av utfordringane. Dette gjeld ikkje berre berre transport, men også IKT og offentlege tenester.

Kommissæren oppfordra om at flest muleg tok del i debatten.
Høyringsprosessen på det nye konseptet er i gong. I Norge har Kommunal- og regionaldepartementet sendt det ut til m.a. alle fylkeskommunane med høyringfrist i januar. Eg saknar debatten i Norge. Det er for seint å komme på bana når vedtaka er gjort.

Kaldt i sør og varmt i nord

Det har vore ei undarleg tid. Her sit vi vi frysande og les temperaturane i Norge og forstår lite. I Brussel er det kaldt når det kjem under 0-nivået. Sur trekk, snø på fortoga medan gatene snøgt blir salta. Vinterdekk er dei ikkje vane med i Europa-byen.

Men det som gjer at tankane tidvis blir vendt nordover, er når gradestokken syner –8 og det slett ikkje er isolert til det. Det blir snakka mykje om at vi må tenkje energisparing. Men husa her er ikkje planlagde for kulde. Trekk frå vindauga gjer at stolen bør vere minst tre meter unna.

Derfor gjekk det varme tankar heim da ein kompis teksta og tilbydde meg bjørkeved. Kjekt tilbod, men det er vanskeleg å gjere opp bål midt på stovegolvet. Pipe var ikkje med i planlegginga der vi bur.


8 kalde grader kjennes kor ein bur, men nokon er betre budde enn andre.
Så får eg skunde meg å få sendt dette frå meg sidan vi er i ferd med å komme tilbake til normale tider: 4-8 plussgrader, litt regn og det blir hevda at våren vil merkast alt i februar.

Yr kan fortelje at i alle fall skilnadene er på veg til det normale.

Kva er rett?

Korleis kan ein måle utviklinga i ein region eller eit fylke? Svaret er slett ikkje lett å finne, sjølv ikkje for dei som er opptekne av korleis det står til. Ulike indikatorar blir nytta, men desse kan gje resultat som ikkje stemmer med verkelegheita. EU klør seg i hovudet for å finne fram til metodar for å måle utviklinga når ulike geografiske område skal samanliknast.

Så langt er det bruttonasjonalproduktet (BNP) som har vore mest nytta som indikator. BNP fortel at det har vore stor framgang i Irland, men fortel ikkje at framgangen er ujamnt fordelt.

Ei arbeidsgruppe i Regionalutvalet til EU peikar på at det bør takast omsyn til demografisk struktur, busetnadsmønster, arbeidsmarknad, servicetilbod, geografiske forhold, urbane og rurale forhold, naturlege og kulturelle forhold og klimamessige faktorar. Alle desse faktorane, blir det hevda, har påverknad på den økonomiske og sosiale utviklinga. Det bør derfor utviklast kriteria i ei korg som vektlegg alle desse faktorane. Og vi ville sikkert også lagt til folketalsutvikling.

Drøftinga endar ikkje i nokon konklusjon, meir eit sukk.

Vi kjenner korger i ulike samanhengar. Dei blir til dømes nytta når kommunane får midlar etter objektive kriteria. Likevel er det vanskeleg med visse å seie at løyvingane er rettvise. Det rettvise handlar om kva data du legg inn og korleis desse blir vektlagt i høve til kvarandre. Og det er subjektivt.

Det som skal vere rettvist, må ha eit utgangspunkt. I nokre tilfelle skjer det ved presise politiske føringar, andre gonger blir føringane så mange at det må utøvast skjønn. Det presise kan stundom blir for enkelt.

Geografisk nærleik er ein føremon. For den som gir løyvingane, ville det nok vore lettare og helt alt opp i ei korg. Så kunne dei objektive kriteriane køyre ut svara.